Verkeer
Stuur appje
Zoek
Nieuws
Enschede

Twentse contactclowns laten mensen met dementie zich iets minder alleen voelen

440927 hat 2014559 1920

Val dood! roept een boze bewoner. Die kans laat clown Minou zich niet ontnemen en ze zakt ineen. Jij toch niet , zegt de mevrouw met dementie, en het contact is gelegd, precies wat de bedoeling van contactclowns als Minou is.

Frank Timmers | Tubantia

In een kantoortje van het Ariënshuis in Glanerbrug pakken Jantina Boedeltje (37), Karin Knobbe (56) en Marco Poos (43) hun tassen en koffertjes uit. Kleren waarvan de kleuren afspatten, bretels, lippenstift, schmink, kunstbloemen en rode neuzen. De drie veranderen daarmee in de clowns Minou, Clara en Coco.

Zorgorganisatie Liberein heeft sinds anderhalf jaar deze drie contactclowns met de taak contact te leggen met de cliënten die door dementie of andere hersenaandoeningen geïsoleerd raken. Zelfs de vrouw die bewegingsloos in bed ligt, weten ze te bereiken. Marco: Het is zo leuk om te doen, een andere manier van mensen benaderen.

Jantina en Marco zijn activiteitenbegeleiders voor alle instellingen van Liberein en Karin is groepsbegeleider op de dagbehandeling van verpleeghuis Bruggerbosch in Enschede. Kortom, ze zijn medewerkers met de taak het welzijn van de bewoners te waarborgen . Twee keer in de week gaan ze clownen , zoals ze dat noemen. Tegenwoordig zijn ze ook te huur buiten de organisatie. Niet voor kinderfeestjes, wel voor mensen met verstandelijke beperkingen.

Een huppeltje

Als het bonte trio door de gang naar een gesloten afdeling loopt, is alles anders geworden. Weg zijn strakke planning, doelstellingen en tijdgebrek die de zorg kenmerken. Nu hoeft niets meer, de tijd staat stil, de kunst is om het te laten gebeuren. Coco loopt slungeliger, Minou maakt een huppeltje en Clara neuriet. Code invoeren, de deur zwaait open.

De clowns hebben in een opleiding van anderhalf jaar bij clownschool Esterella in Zeist geleerd hun hoofd leeg te maken en helemaal blanco een ruimte binnen te stappen. Goed bedoeld waarschuwt de verpleging wel eens vooraf: Meneer X. kan agressief zijn. Maar liever willen ze dat niet weten. Er mag geen vooroordeel zijn. Minou: Gelukkig zaten er drie mensen aan tafel en had ik geen idee wie van de drie het betrof. Een aarzeling bij haar zou de ander kunnen voelen.

Even iets minder alleen
Het is vol in de huiskamer met mensen aan tafel, in rolstoelen, een vrouw in bed, verpleging, een groot tv-scherm dat aan staat, een kleiner waarop een rugbywedstrijd is te zien. Sommigen kijken op zonder dat hun uitdrukking verandert, anderen lachen de clowns toe, enkelen hebben niets in de gaten en een man roept olé en vraagt wat dit allemaal kost.

De zwarte pet van Coco verbergt zijn gezicht als hij wel een kwartier lang over de rand van het bed met een diep verzonken vrouw hangt, haar hand in de zijne. Op het laatst is er een klein kneepje, een minimale blijk van contact. De mevrouw met dementie is even iets minder alleen.

Huilen en dansen
De clowns zeggen dat ze proberen draadjes te spannen naar de patiënten door mee te bewegen , door op hun energieniveau te komen , door in hun emoties te stappen . Marco vertelt dat Coco niet blij of verdrietig speelt, maar dat ook is. Dat maakt het clownen zo intensief. We staan het ene moment hier te huilen en het volgende daar te dansen.

Jantina vertelt dat ze soms zelfs verdrietiger wordt dan de verpleeghuisbewoner zelf, die haar dan begint te troosten. Ze gaat mee in de boosheid van een man die weg wil en helpt zoeken naar ontsnappingsmogelijkheden op de gesloten afdeling. Nooit zegt ze: Maar meneer Jansen, dat kan toch niet? Uiteindelijk raakt de patiënt vermoeid, ebt de vluchtneiging weg, maar is hij niet meer alleen. Karin: Een clown zegt geen nee. Jantina: Je gaat mee in de beweging en komt er achter waaruit de emotie voortkomt. Dan voelt de ander zich gehoord.

Speeldoosje
Nu zit Minou half op schoot bij een vrouw die een vrolijke indruk maakt. Minou draait aan een speeldoosje waaruit Vader Jacob klinkt. Samen willen ze allerlei spulletjes uit het clownstasje van Minou weggeven; een pluchen eend, een rammelend ei en een reserve clownsneus. De vrouw vindt dat een ander die moet opzetten en als dat is gebeurd zegt ze: Süsz .

De clowns hebben geen vastomlijnd plan als ze op bezoek gaan. Het kan ook niet, want het is op een afdeling altijd weer anders. Mensen zijn overleden, nieuwe bewoners zijn gekomen en de cliënten die ze al vaker hebben gezien zijn zieker geworden of verkeren in een andere stemming. Ze hebben wél een foefje achter de hand als iemand de clowns belachelijk vindt. Stel dat Coco daarom de wind van voren krijgt, dan verschijnt de iets meer ingetogen Minou om hem weg te sturen. Ja, dat kan toch ook niet. Wat stom, zeg! Ga weg, Coco , zegt ze samenzweerderig. En vervolgens heeft zij het contact. Wordt ook zij weggestuurd, dan gaat ze langzaam achteruit. Kijkt om: Echt? En dan: Ik ga, hoor?! Soms lukt het gewoon niet. Mag ik volgende keer komen?

Gebit in doen

Karin legt uit dat het opzetten van het clownsmasker op twee manieren werkt. Bij de bewoners trekt het de aandacht er komen door de deur zoveel mensen in gewone kleren en die iets van de cliënt moeten: gebit in doen, billen schoon maken - en appelleert het aan primaire reacties uit de kindertijd. Bij haarzelf en haar collega s werkt het bevrijdend. Ze mogen net iets meer: onder tafel door kruipen, voeten op tafel leggen, tegen iemand aan liggen, het groter maken dan het is: als iemand zegt: Wat een mooie jurk , kun je zeggen: Dank u wel , maar ook alles laten zien en een grote draai maken met een buiging.

De zorg is zo jachtig, beschrijven ze, de druk is zo groot dat het personeel maar beperkt tijd heeft voor persoonlijk contact. Jantina: Je ziet mensen verkommeren . Karin weet ook wel dat het nauwelijks anders kan. Medicijnen moeten op tijd worden ingenomen, het eten moet niet koud worden, het bed moet verschoond, de urine moet opgevangen, enzovoorts. Toch denkt ze dat de verpleging wel iets van het meebewegen met de bewoners kan leren.

Effect

Het moet vaker mogelijk zijn een kortaf nee te omzeilen of het zinnetje ik kom zo bij u . Ze is zich er zelf veel meer bewust van geworden welke energie ze zelf meeneemt als ze aan het werk gaat, mensen benadert en wat het effect daarvan is. Een net iets meegaandere houding kan het werk makkelijker en succesvoller maken. Alle drie hebben ze gemerkt hoeveel lawaai er op afdelingen kan zijn. Is er net contact gelegd, dan verbreekt de blender uit de keuken dat. Hun ervaringen delen ze binnen de organisatie.

Schlagers zingen
Clara is meer dan Minou van ouwe jongens krentenbrood , lekker plat kletsen en liedjes zingen. Met een man die na een hersenbloeding halfzijdig verlamd en ontremd is geraakt, neemt ze alle schlagers door die ze kennen uit Overdinkel. De man geniet ervan en vertelt over zijn werk. Hij overziet zijn situatie en zegt: We maken er het beste van, in onze gedachten.

Dan gaat Clara stilletjes naar een man die in zijn eentje bewegingsloos in een rolstoel bij het raam voor zich uit kijkt. Ze legt haar hand op zijn rug, wrijft langzaam over zijn schouders en begint te zingen: Als de lente komt, dan stuur ik jou tulpen uit Amsterdam ¦ Onmiskenbaar beweegt zijn mond op het laatst mee en zeggen zijn lippen aan het eind van het liedje Amsterdam .

Als ze zich afschminken zegt Karin: We hoeven niets te bereiken, maar dit is een geschenk.

© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Pixabay
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.