Nieuws
Enschede
Lonnekerberg herbergt dertien bedreigde soorten mos
Mossen kennen veel mensen als decoratiemateriaal in plantenbakjes of als lastig onkruid tussen stoeptegels. In de natuur van Oost-Nederland groeien echter heel veel mosjes, zoals blijkt uit onderzoek op de Lonnekerberg.
147 soorten
Dat geldt zeker ook voor mossen, de kleine plantjes die vocht en voedingsstoffen niet met wortels opzuigen maar via de stengels en blaadjes. In Nederland komen maar liefst 623 soorten mossen voor, maar het op naam brengen vergt veel kennis en geduld. Jarenlang onderzoek op de Lonnekerberg laat zien dat Oost-Nederland heel veel mossoorten in een relatief klein gebied herbergt. Piet Kokke, Peter Spee en Jan Zwienenberg van de Twentse mossenwerkgroep van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV) trokken er elf jaar voor uit om de mossen op de Lonnekerberg in kaart te brengen. Ze vonden er maar liefst 147 soorten.
UitloperHet natuurgebied van bijna 150 hectare is in bezit van Landschap Overijssel en maakt deel uit van de landgoederengordel rondom Enschede. De Lonnekerberg, met een hoogste punt van ruim 60 meter, bestaat grotendeels uit bos, nadat de eertijds uitgestrekte heidevelden in dit gebied vanaf 1920 met boompjes werden beplant. Het gebied is een uitloper van het heuvellandschap van de Oldenzaalse stuwwal. Behalve naaldbossen zijn er meer natuurlijke gemengde bossen ontstaan, zoals langs de Jufferbeek. En er liggen enkele vijvers.
Werkgroep
In 2006 begon de mossenwerkgroep het zoeken en op naam brengen van mossen in dit gebied. "We hebben voor deze inventarisatie in elf jaar tijd 128 bezoeken afgelegd, van telkens gemiddeld vier uur per keer. In het totaal hebben we dan ook minstens 1024 uur op de Lonnekerberg rondgelopen", zegt Piet Kokke van de werkgroep. In veel gevallen werd wat mos meegenomen om onder de microscoop te onderzoeken of werden andere deskundigen geraadpleegd om een onbekend mosje op naam te brengen. Geen plekje op de Lonnekerberg werd overgeslagen.
Het resultaat van dit monnikenwerk is onlangs gebundeld in een eindrapport. De Twentse onderzoekers vonden niet alleen een groot aantal mossen, maar stelden ook vast dat veel soorten bijzonder zijn. Van de 147 gevonden soorten staan er 13 op de rode lijst van in Nederland bedreigde soorten en nog eens 21 soorten die als zeldzaam te boek staan. De onderzoekers schrijven dit mede toe aan de bijzondere waterhuishouding, bodem en bosvariatie op de Lonnekerberg.
Slootjes
Opvallend is het grote aantal van elf veenmossoorten, die je eerder in een hoogveengebied zou verwachten. Enkele soorten komen zelfs voor in het bos, waar indertijd een zogenoemd rabattenbos is aangelegd. Door het graven van zo'n 350 kilometer 'slootjes' ontstonden opgehoogde planstroken, waardoor ook in natte delen van het gebied naaldhout kon worden aangeplant. Zo komt het zeldzame gerafeld veenmos, voorkomend op de lijst van bedreigde soorten in ons land, voor in slootjes in een bos met aanplant van douglasspar en Oostenrijkse den.
Bunkers
In een nat elzenbos zijn in de Tweede Wereldoorlog bunkers gebouwd ten behoeve van de verdediging van de nabijgelegen Vliegbasis Twenthe. De bunkers werden waarschijnlijk aan het eind van de oorlog nog door de Duitsers opgeblazen. Nu blijken de kalkrijke muurresten in combinatie met elzenbos een groeiplaats te bieden voor zeer bijzondere soorten, waarvan er drie nog niet eerder in Twente zijn ontdekt: groot klokhoedje, gerimpeld kronkelbladmos en kalkvedermos. Op korte afstand van de Lonnekerberg werd bij een bunker zelfs een nieuwe soort voor Nederland gevonden: het groot kalkmos.
Volgens de onderzoekers is het voor het behoud van de mossen op de Lonnekerberg van groot belang dat verdroging van mossengroeiplaatsen wordt voorkomen. De beschikbaarheid van water blijkt van groot belang, vooral voor een aantal in Nederland kwetsbare soorten. Op andere plaatsen zou de opslag van bomen moeten worden tegengegaan om te voorkomen dat mossoorten van meer open plekken verdwijnen.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Jan Bengevoord
Dat geldt zeker ook voor mossen, de kleine plantjes die vocht en voedingsstoffen niet met wortels opzuigen maar via de stengels en blaadjes. In Nederland komen maar liefst 623 soorten mossen voor, maar het op naam brengen vergt veel kennis en geduld. Jarenlang onderzoek op de Lonnekerberg laat zien dat Oost-Nederland heel veel mossoorten in een relatief klein gebied herbergt. Piet Kokke, Peter Spee en Jan Zwienenberg van de Twentse mossenwerkgroep van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV) trokken er elf jaar voor uit om de mossen op de Lonnekerberg in kaart te brengen. Ze vonden er maar liefst 147 soorten.
UitloperHet natuurgebied van bijna 150 hectare is in bezit van Landschap Overijssel en maakt deel uit van de landgoederengordel rondom Enschede. De Lonnekerberg, met een hoogste punt van ruim 60 meter, bestaat grotendeels uit bos, nadat de eertijds uitgestrekte heidevelden in dit gebied vanaf 1920 met boompjes werden beplant. Het gebied is een uitloper van het heuvellandschap van de Oldenzaalse stuwwal. Behalve naaldbossen zijn er meer natuurlijke gemengde bossen ontstaan, zoals langs de Jufferbeek. En er liggen enkele vijvers.
Werkgroep
In 2006 begon de mossenwerkgroep het zoeken en op naam brengen van mossen in dit gebied. "We hebben voor deze inventarisatie in elf jaar tijd 128 bezoeken afgelegd, van telkens gemiddeld vier uur per keer. In het totaal hebben we dan ook minstens 1024 uur op de Lonnekerberg rondgelopen", zegt Piet Kokke van de werkgroep. In veel gevallen werd wat mos meegenomen om onder de microscoop te onderzoeken of werden andere deskundigen geraadpleegd om een onbekend mosje op naam te brengen. Geen plekje op de Lonnekerberg werd overgeslagen.
Het resultaat van dit monnikenwerk is onlangs gebundeld in een eindrapport. De Twentse onderzoekers vonden niet alleen een groot aantal mossen, maar stelden ook vast dat veel soorten bijzonder zijn. Van de 147 gevonden soorten staan er 13 op de rode lijst van in Nederland bedreigde soorten en nog eens 21 soorten die als zeldzaam te boek staan. De onderzoekers schrijven dit mede toe aan de bijzondere waterhuishouding, bodem en bosvariatie op de Lonnekerberg.
Slootjes
Opvallend is het grote aantal van elf veenmossoorten, die je eerder in een hoogveengebied zou verwachten. Enkele soorten komen zelfs voor in het bos, waar indertijd een zogenoemd rabattenbos is aangelegd. Door het graven van zo'n 350 kilometer 'slootjes' ontstonden opgehoogde planstroken, waardoor ook in natte delen van het gebied naaldhout kon worden aangeplant. Zo komt het zeldzame gerafeld veenmos, voorkomend op de lijst van bedreigde soorten in ons land, voor in slootjes in een bos met aanplant van douglasspar en Oostenrijkse den.
Bunkers
In een nat elzenbos zijn in de Tweede Wereldoorlog bunkers gebouwd ten behoeve van de verdediging van de nabijgelegen Vliegbasis Twenthe. De bunkers werden waarschijnlijk aan het eind van de oorlog nog door de Duitsers opgeblazen. Nu blijken de kalkrijke muurresten in combinatie met elzenbos een groeiplaats te bieden voor zeer bijzondere soorten, waarvan er drie nog niet eerder in Twente zijn ontdekt: groot klokhoedje, gerimpeld kronkelbladmos en kalkvedermos. Op korte afstand van de Lonnekerberg werd bij een bunker zelfs een nieuwe soort voor Nederland gevonden: het groot kalkmos.
Volgens de onderzoekers is het voor het behoud van de mossen op de Lonnekerberg van groot belang dat verdroging van mossengroeiplaatsen wordt voorkomen. De beschikbaarheid van water blijkt van groot belang, vooral voor een aantal in Nederland kwetsbare soorten. Op andere plaatsen zou de opslag van bomen moeten worden tegengegaan om te voorkomen dat mossoorten van meer open plekken verdwijnen.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Jan Bengevoord
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.
