Komt het wel goed met de wijkteams in Enschede?

Financiële problemen, een vacaturestop, hoog ziekteverzuim, hoge werkdruk en grote achterstanden. Zet de bevindingen uit de laatste jaarverslagen van de Stichting Maatschappelijke Dienstverlening onder elkaar, bedenk dat er vanuit de gemeente nóg meer preventieve zorgtaken bij de SMD worden neergelegd en de toestand van de organisatie achter de sociale wijkteams van Enschede oogt zorgelijk.

Renate Bouwman, in januari aangesteld als interim-directeur bij de SMD, begrijpt die zorgen en erkent dat er werk aan de winkel is. Maar de bestuurde is er van overtuigd dat er goede toekomstperspectieven zijn. Ondanks haar vakantie neemt Bouwman uitgebreid de tijd voor een toelichting.

Vicieuze cirkelHonderdvijftig wijkcoaches gingen in 2014 bij de aftrap van de wijkteams in de vorm van een spiraal op de foto. Voor een aanzienlijk deel van hen zou het echter een negatieve spiraal worden. In de eerste drie jaar namen minstens 58 werknemers afscheid van de SMD. Met 2018 als dieptepunt: 18 procent van de medewerkers vertrok. Ingewijden vertellen dat toen er bij collega-organisatie Wijkracht in Hengelo een vacature ontstond, er zeker 25 wijkcoaches uit Enschede een sollicitatiebrief stuurden.

Verloop
Niet alleen het verloop in personeel was lang een probleem. Ook het ziekteverzuim was soms schrikbarend hoog, op de piekmomenten tot ver boven de 10 procent. Vertrekkende wijkcoaches noemden werkdruk als een van de belangrijkste redenen om het heil elders te zoeken. Ook Renate Bouwman schrok bij haar aanstelling van de verzuimcijfers. "Het kan altijd gebeuren dat er een periode bovengemiddeld verzuim is, maar in dit geval was het percentage wel zorgelijk", zegt ze. "Ik ben koffie gaan drinken met medewerkers. Van drukte op zich word je niet gauw ziek, maar wel als de drukte je beperkt. In de gesprekken kwam naar voren dat mensen ervaren dat er veel voor hen besloten wordt."

Getuige de jaarverslagen dreigde de SMD in een vicieuze cirkel te belanden. Door de hoge werkdruk liepen medewerkers de deur uit. Vanwege financiële tekorten werden geen nieuwe mensen aangenomen. De werkdruk voor achterblijvers werd alsmaar hoger. En behalve op Wmo-gebied kregen wijkcoaches er tal van extra taken bij, waaronder mantelzorg, armoede, langdurige werkloosheid en vechtscheidingen. Het gevolg is grote achterstanden. Vorig jaar werden in totaal bijna 2500 zorgplannen van inwoners afgerond, maar met ingang van 2019 stonden nog bijna 2800 casussen open.

Onherroepelijk foutSaillant is dat dominee Jan Veldhuizen namens Diaconaal Platform Enschede de gemeente in 2016 al waarschuwde. "We krijgen wijkcoaches die het schaap met de vijf poten moeten gaan spelen. Dit gaat onherroepelijk fout wanneer de een na de andere opbrandt", schreef hij toen aan het college. "Met gecoördineerde wijkteams die uiteindelijk gaan dienen als stoffer en blik, deurmat en voetveeg voor burgers die de weg naar de overheid schijnbaar niet anders kunnen vinden."

Reddingsboeien
In het najaar van 2017 was de financiële situatie bij de SMD zo precair - er dreigde een begrotingstekort van een ton - dat de toenmalige directie besloot om vacatures tijdelijk niet in te vullen. Het gemeentebestuur vond de vacaturestop met het oog op de al bestaande werkdruk onwenselijk. Begin 2018 wierp de gemeenteraad onder de noemer "Verbrede Innovatieve Aanpak" een reddingsboei uit. Er werd een subsidie van 800.000 euro verstrekt om nieuwe wijkcoaches aan te stellen en tegelijkertijd het werkproces efficiënter in te richten. Bijna 7 ton bleef onbenut: het geld stond pas na de zomer op de bankrekening van de SMD en het bleek lastig geschikt personeel te vinden.

Van de innovatieve aanpak kwam het dus nog niet. Het restant van de subsidie wordt dit jaar grotendeels ingezet voor de inhuur van extern personeel, dat de achterstanden zal wegwerken. "Die extra handen hebben we tijdelijk nodig. Het geeft de wijkcoaches de rust om zonder die werklast te kijken naar hoe we ons werk anders kunnen inrichten", aldus Bouwman. Dit jaar en volgend jaar krijgt de SMD ook 900.000 euro voor de "verbouwing" van de wijkteams. Daarna geldt in principe de reguliere subsidie van zo'n 8,5 miljoen euro.

Logboek
"Als we het tijdelijke extra geld gaan inzetten voor werknemers om hetzelfde te blijven doen als nu, gaat het mis", zegt Renate Bouwman. Er wordt dus nadrukkelijk gezocht naar innovatieve oplossingen. "Een simpel voorbeeld: online hulp. Een jonge moeder die opvoedadvies nodig heeft, moet nu misschien twee maanden wachten op een gesprek met de wijkcoach. Via een website kunnen we haar ook vragen om zich voor te bereiden. Zes weken lang een logboek bijhouden, bijvoorbeeld. Welke hulp denkt ze zelf nodig te hebben? Dat geeft de wijkcoach ook direct een betere indruk van wat er aan de hand is, waardoor ze sneller geholpen kan worden."

Bouwman zegt dat de komende tijd belangrijk is voor de toekomst van de wijkteams. Zelf zegt ze af te willen van het werken puur voor de cijfermatige en financiële verantwoording. Ze vraagt meer ruimte voor professionals in de wijkteams. "Je kan targets en verplichtingen opleggen, maar we moeten het toch met de inwoners samen doen. Mantelzorg of vrijwilligerswerk kan je niet opleggen, dat moet ontstaan." Aan de andere kant pleit ze voor minder "maatwerk". "We moeten ook wel degelijk naar algemene voorzieningen kijken die aansluiten bij de zorgvraag. Maar zoiets doe je samen. Mét de inwoner."

© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Frans Nikkels