Nieuws
Enschede
Hoe provincie en Oost NL het ontbreken van een bedrijfsplan wegpoetsen
Aanvankelijk werkt Oost NL keurig volgens het boekje. De investeringsmaatschappij vraagt Lithium Werks om een ondernemingsplan. Een vereiste om een lening van in totaal 7,5 miljoen euro te kunnen verstrekken voor de bouw van een batterijenfabriek. Maar dat is tegen het zere been van Kees Koolen van Lithium Werks: 'Ik ga hier verder geen tijd in stoppen'. De lening komt er alsnog, zonder ondernemingsplan.
Pieter Rhemrev, manager business unit Capital van investeringsmaatschappij Oost NL, doet op 8 augustus 2018 precies wat van hem verwacht mag worden: hij stuurt een brief naar Kees Koolen en Petter Kleppan van Lithium Werks, met het verzoek een ondernemingsplan aan te leveren. Dat immers, is een vereiste om een lening van in totaal 7,5 miljoen euro te mogen ontvangen.
Letter of intent
Een paar weken daarvoor, op 17 juli, hadden Kees Koolen, Commissaris van de Koning Andries Heidema, burgemeester Onno van Veldhuizen van Enschede en gedeputeerde Eddy van Hijum een letter of intent (LOI) ondertekend. De intentie: de totstandkoming van een research- en developmentcampus op het terrein van Technology Base Twente in Enschede.
De letter of intent is het voorlopig resultaat van een proces dat begon met 'een inspirerende meeting' op 26 juni, zoals één van de deelnemers het een dag later omschrijft. Deze anonieme werknemer van Oost NL spreekt in een mail aan de provincie en de Universiteit Twente van een 'once in a century opportunity'. Dat beeld zet de toon voor wat daarop volgt, tot het echec op 4 januari 2019, wanneer de samenwerking tussen Kees Koolen en Lithium Werks uit elkaar klapt.
Brief
Maar eigenlijk eindigde het avontuur al een half jaar eerder, met de brief van Rhemrev aan Koolen en Kleppan. Vanuit het perspectief van Oost NL is het geen vreemde brief. Voor het verstrekken van leningen gelden strenge voorwaarden.
In dit geval vraagt Rhemrev woensdag 8 augustus om a dedicated business proposition en hij doet er twee bijlagen bij. Een met een opsomming waaraan een ondernemingsplan moet voldoen en een checklist om de minimaal vereiste informatie te duiden.
Kees Koolen ontploft in een mail die hij die avond om kwart over negen aan commissaris Geert Braaksma van Oost NL stuurt.
Let s cancel the meeting Friday.
And also the PR meeting of Monday morning.
We go on with a campus elsewhere.
Let s not waste more time on this. It s not worth it. (...) Other countries and cities welcome us with a big hug and applause.
Even na half tien volgt een tweede mail aan Braaksma, nu in het Nederlands. 'Wij moeten echt verder en niet tegen de natuur in gaan vechten. (...) Ik ga hier verder geen tijd in stoppen', schrijft Koolen onder meer.
Eerste debat
Onduidelijk is of de mail ook naar Geert Braaksma gaat, die commissaris is bij het aan Lithium gelieerde bedrijf Super B. Die dubbele petten van Braaksma leiden later tot het eerste debat in Provinciale Staten, waarin Van Hijum verantwoording moet afleggen. Braaksma verklaarde voorafgaand aan dat debat 'dat hij de partijen Lithium, provincie, UT en Regio Twente slechts bij elkaar had gebracht en zich daarna buiten de besluitvorming had gehouden'.
Het is een leugen, blijkt uit de mailwisseling die nu dankzij een WOB-verzoek van de PVV-fractie naar buiten komt. Braaksma probeert in een mail om tien voor twaalf 's avonds eerst Koolen tot bedaren te brengen. Hij zegt een ander gevoel te hebben bij het gesprek dat hij met Prins had. Anders 'dan wat uit die 'standaardbrief' blijkt', zegt Braaksma.
Kort voor middernacht stuurt Braaksma een mail naar directeur Marius Prins van Oost NL. 'Dag Marius, Dit gaat niet goed. Ik vrees dat de brief niet handig was. In mijn optiek ook niet passend in dit geval, lijkt mij. Graag morgen even overleg.'
Alarmerende appjes
De volgende morgen gaan er vanuit Braaksma alarmerende appjes naar Eddy van Hijum, Onno van Veldhuizen, Kees Koolen en Victor van der Chijs de voorzitter van het college van bestuur van de Universiteit Twente. 'De ontwikkeling rondom Lithium Werks gaat niet goed. (...) Oost NL zit erg op de procedurele tour, in lijn met de governance.'
Van Hijum reageert: 'Ik zal zien wat ik kan doen. Maar als RvC-lid zit jij er zelf het dichtst bovenop lijkt me, en kun je het onderscheid tussen 'bureaucratie' en 'zorgvuldigheid' beoordelen. Het is een opvallend appje. Van Hijum vraagt in feite aan Braaksma gebruik te maken van zijn dubbele pet. En de gedeputeerde, die op vakantie is, lijkt zich verder buiten de discussie te willen houden.
Dat kan Van Hijum niet volhouden, zo blijkt al snel. Maar eerst krijgen Prins en Van Veldhuizen een mail die wordt verstuurd namens Victor van der Chijs. Daarin wordt stevige druk uitgeoefend om Prins tot een soepele opstelling te dwingen. 'Dit is een once-in-a-lifetime opportunity die we niet aan de concurrentie mogen gunnen. Bij die constatering hoort passend gedrag. (...) Dit type ontwikkelingen vereist het afgeven van concreet commitment op de cruciale momenten. (...) Het niet afgeven van zulk commitment is voor een ambitieus project als dit een stevig negatief signaal over Twente als vestigingsplek. We pleiten er daarom met kracht voor dit concrete financiële commitment nu af te geven.'
Hoe Prins er op dat moment zelf in zit, blijkt niet uit de correspondentie. Maar de volgende dag heeft Prins samen met Van Veldhuizen 'een uiterst bijzondere middag met Kees Koolen en Peter Kleppan', zo meldt hij Eddy van Hijum na het weekend in een mail. "In het gesprek", zo meldt Prins, "werd mij duidelijk dat namens Oost NL een 'onvoorwaardelijk investeringscommitment' afgegeven diende te worden. Ik heb dat ook gedaan."
Maar hoe dan om te gaan met het ontbreken van een businessplan? Daar komt een oplossing voor. 'Bijzondere projecten laten zich niet in standaardprocedures vatten', zegt Prins in een mail aan onder anderen Geert Braaksma en voorzitter Guido van Woerkom van de raad van commissarissen van Oost NL. De niet-standaardprocedure waar Prins over rept is een ingelaste gezamenlijke vergadering op 20 augustus, van het investeringscomité Directe Investeringen van Oost NL, de raad van commissarissen, Eddy van Hijum, Onno van Veldhuizen en Victor van der Chijs. De laatste laat zich overigens, vanwege verblijf in het buitenland, vertegenwoordigen door rector magnificus Thom Palstra.
Ronkende tekst
In een wervende mail aan Van Hijum en Van Veldhuizen, voorafgaand aan de snelkookpanprocedure op 20 augustus, laat Prins weten van harte achter het investeringsvoorstel voor Lithium Werks te staan. Al spreekt hij niet meer van een investeringsvoorstel, maar 'van een partnership, waarbij Oost NL deel uitmaakt van het (Oost-)Nederlandse overheidsteam dat samen met het LW-team het verschil kan maken'.
De ronkende tekst mist zijn uitwerking niet. Hoewel de investering in Lithium Werks op diverse punten strijdig is met het investeringsreglement van Oost NL, geeft het investeringscomité er 20 augustus een klap op. 's Avonds is er, reagerend op een compliment van Braaksma, een bijna extatische mail van Van Veldhuizen: 'Vanavond even in stilte dit grote moment gevierd; dit kunnen we toch maar! (...) Ik kijk uit naar de volgende uitdagingen, die er ongetwijfeld gaan komen.'
Voorspellende gaven
De burgemeester van Enschede heeft voorspellende gaven, zo blijkt al snel. Want Oost NL kan wel akkoord zijn, vanwege de strijdigheid met het eigen investeringsreglement moeten nu ook de Regio Twente en de provincie Overijssel instemmen. En er is tijdsdruk, want het is de bedoeling de plannen van Lithium Werks bij de opening van het academisch jaar van de UT te presenteren, op 3 september.
Instemming van de regio en de provincie blijkt alleen mogelijk door middel van ondertekening van een zogenoemde 'afstandsverklaring'. Die moet afgegeven worden door de Houdstermaatschappij Fondsen Overijssel (HFO), zo krijgt Eddy van Hijum op 30 augustus van zijn ambtenaren te horen. Op 7 punten wijkt de lening aan Lithium Werks af van het investeringsreglement, krijgt Van Hijum voorgelegd. Punt 4: 'Er is op dit moment nog geen gevalideerd ondernemingsplan.' Waarmee helder wordt verwoord wat Prins maanden later in een gesprek met De Twentsche Courant Tubantia maar niet over zijn lippen kan krijgen: Oost NL besloot over de lening van 7,5 miljoen aan Lithium Werks, zonder dat er een ondernemingsplan lag.
Onder meer om die reden doet directeur Richard Zwart van HFO moeilijk over de afstandsverklaring, die in het jargon een 'waiver' wordt genoemd. In een eerste concept van de waiver staat het ontbreken van een ondernemingsplan gewoon genoemd. 'Het niet hebben van een gevalideerd ondernemingsplan kan gevoelig liggen', krijgt Van Hijum te horen van zijn ambtenaren. 'Als Oost NL en de investeringscommissie echter een positief advies geven over de casus, dan kan dat eventueel gezien worden als een positief ondernemingsplan. Om dit goed te beoordelen hebben we op dit moment te weinig informatie', staat in een advies aan Van Hijum.
Bedrijfsplan
Een dag later ligt er een nieuw concept van de waiver. Daarin wordt het ontbreken van een ondernemingsplan niet meer genoemd. Het besluit van Oost NL over de lening, zonder dat er een bedrijfsplan was, wordt vanaf nu door de provincie gezien als een bedrijfsplan.
De onnavolgbare redenering wordt vervolgens door Van Hijum op 27 februari 2019 in Provinciale Staten verwoord met: "We hebben geen enkele aanleiding te twijfelen over de aanwezigheid van een ondernemingsplan." Zijn alibi is het oordeel van directeur Zwart van de HFO, die op 5 september 2018 de waiver ondertekent, waarin het ontbreken van het bedrijfsplan onvermeld blijft. Zwart, zegt Van Hijum, heeft daarover gemeld dat hij 'op basis van de interactie met Oost NL voldoende vertrouwen had dat er voldoende informatie aanwezig was om een weloverwogen besluit te nemen'.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Lithium Werks
Letter of intent
Een paar weken daarvoor, op 17 juli, hadden Kees Koolen, Commissaris van de Koning Andries Heidema, burgemeester Onno van Veldhuizen van Enschede en gedeputeerde Eddy van Hijum een letter of intent (LOI) ondertekend. De intentie: de totstandkoming van een research- en developmentcampus op het terrein van Technology Base Twente in Enschede.
De letter of intent is het voorlopig resultaat van een proces dat begon met 'een inspirerende meeting' op 26 juni, zoals één van de deelnemers het een dag later omschrijft. Deze anonieme werknemer van Oost NL spreekt in een mail aan de provincie en de Universiteit Twente van een 'once in a century opportunity'. Dat beeld zet de toon voor wat daarop volgt, tot het echec op 4 januari 2019, wanneer de samenwerking tussen Kees Koolen en Lithium Werks uit elkaar klapt.
Brief
Maar eigenlijk eindigde het avontuur al een half jaar eerder, met de brief van Rhemrev aan Koolen en Kleppan. Vanuit het perspectief van Oost NL is het geen vreemde brief. Voor het verstrekken van leningen gelden strenge voorwaarden.
In dit geval vraagt Rhemrev woensdag 8 augustus om a dedicated business proposition en hij doet er twee bijlagen bij. Een met een opsomming waaraan een ondernemingsplan moet voldoen en een checklist om de minimaal vereiste informatie te duiden.
Kees Koolen ontploft in een mail die hij die avond om kwart over negen aan commissaris Geert Braaksma van Oost NL stuurt.
Let s cancel the meeting Friday.
And also the PR meeting of Monday morning.
We go on with a campus elsewhere.
Let s not waste more time on this. It s not worth it. (...) Other countries and cities welcome us with a big hug and applause.
Even na half tien volgt een tweede mail aan Braaksma, nu in het Nederlands. 'Wij moeten echt verder en niet tegen de natuur in gaan vechten. (...) Ik ga hier verder geen tijd in stoppen', schrijft Koolen onder meer.
Eerste debat
Onduidelijk is of de mail ook naar Geert Braaksma gaat, die commissaris is bij het aan Lithium gelieerde bedrijf Super B. Die dubbele petten van Braaksma leiden later tot het eerste debat in Provinciale Staten, waarin Van Hijum verantwoording moet afleggen. Braaksma verklaarde voorafgaand aan dat debat 'dat hij de partijen Lithium, provincie, UT en Regio Twente slechts bij elkaar had gebracht en zich daarna buiten de besluitvorming had gehouden'.
Het is een leugen, blijkt uit de mailwisseling die nu dankzij een WOB-verzoek van de PVV-fractie naar buiten komt. Braaksma probeert in een mail om tien voor twaalf 's avonds eerst Koolen tot bedaren te brengen. Hij zegt een ander gevoel te hebben bij het gesprek dat hij met Prins had. Anders 'dan wat uit die 'standaardbrief' blijkt', zegt Braaksma.
Kort voor middernacht stuurt Braaksma een mail naar directeur Marius Prins van Oost NL. 'Dag Marius, Dit gaat niet goed. Ik vrees dat de brief niet handig was. In mijn optiek ook niet passend in dit geval, lijkt mij. Graag morgen even overleg.'
Alarmerende appjes
De volgende morgen gaan er vanuit Braaksma alarmerende appjes naar Eddy van Hijum, Onno van Veldhuizen, Kees Koolen en Victor van der Chijs de voorzitter van het college van bestuur van de Universiteit Twente. 'De ontwikkeling rondom Lithium Werks gaat niet goed. (...) Oost NL zit erg op de procedurele tour, in lijn met de governance.'
Van Hijum reageert: 'Ik zal zien wat ik kan doen. Maar als RvC-lid zit jij er zelf het dichtst bovenop lijkt me, en kun je het onderscheid tussen 'bureaucratie' en 'zorgvuldigheid' beoordelen. Het is een opvallend appje. Van Hijum vraagt in feite aan Braaksma gebruik te maken van zijn dubbele pet. En de gedeputeerde, die op vakantie is, lijkt zich verder buiten de discussie te willen houden.
Dat kan Van Hijum niet volhouden, zo blijkt al snel. Maar eerst krijgen Prins en Van Veldhuizen een mail die wordt verstuurd namens Victor van der Chijs. Daarin wordt stevige druk uitgeoefend om Prins tot een soepele opstelling te dwingen. 'Dit is een once-in-a-lifetime opportunity die we niet aan de concurrentie mogen gunnen. Bij die constatering hoort passend gedrag. (...) Dit type ontwikkelingen vereist het afgeven van concreet commitment op de cruciale momenten. (...) Het niet afgeven van zulk commitment is voor een ambitieus project als dit een stevig negatief signaal over Twente als vestigingsplek. We pleiten er daarom met kracht voor dit concrete financiële commitment nu af te geven.'
Hoe Prins er op dat moment zelf in zit, blijkt niet uit de correspondentie. Maar de volgende dag heeft Prins samen met Van Veldhuizen 'een uiterst bijzondere middag met Kees Koolen en Peter Kleppan', zo meldt hij Eddy van Hijum na het weekend in een mail. "In het gesprek", zo meldt Prins, "werd mij duidelijk dat namens Oost NL een 'onvoorwaardelijk investeringscommitment' afgegeven diende te worden. Ik heb dat ook gedaan."
Maar hoe dan om te gaan met het ontbreken van een businessplan? Daar komt een oplossing voor. 'Bijzondere projecten laten zich niet in standaardprocedures vatten', zegt Prins in een mail aan onder anderen Geert Braaksma en voorzitter Guido van Woerkom van de raad van commissarissen van Oost NL. De niet-standaardprocedure waar Prins over rept is een ingelaste gezamenlijke vergadering op 20 augustus, van het investeringscomité Directe Investeringen van Oost NL, de raad van commissarissen, Eddy van Hijum, Onno van Veldhuizen en Victor van der Chijs. De laatste laat zich overigens, vanwege verblijf in het buitenland, vertegenwoordigen door rector magnificus Thom Palstra.
Ronkende tekst
In een wervende mail aan Van Hijum en Van Veldhuizen, voorafgaand aan de snelkookpanprocedure op 20 augustus, laat Prins weten van harte achter het investeringsvoorstel voor Lithium Werks te staan. Al spreekt hij niet meer van een investeringsvoorstel, maar 'van een partnership, waarbij Oost NL deel uitmaakt van het (Oost-)Nederlandse overheidsteam dat samen met het LW-team het verschil kan maken'.
De ronkende tekst mist zijn uitwerking niet. Hoewel de investering in Lithium Werks op diverse punten strijdig is met het investeringsreglement van Oost NL, geeft het investeringscomité er 20 augustus een klap op. 's Avonds is er, reagerend op een compliment van Braaksma, een bijna extatische mail van Van Veldhuizen: 'Vanavond even in stilte dit grote moment gevierd; dit kunnen we toch maar! (...) Ik kijk uit naar de volgende uitdagingen, die er ongetwijfeld gaan komen.'
Voorspellende gaven
De burgemeester van Enschede heeft voorspellende gaven, zo blijkt al snel. Want Oost NL kan wel akkoord zijn, vanwege de strijdigheid met het eigen investeringsreglement moeten nu ook de Regio Twente en de provincie Overijssel instemmen. En er is tijdsdruk, want het is de bedoeling de plannen van Lithium Werks bij de opening van het academisch jaar van de UT te presenteren, op 3 september.
Instemming van de regio en de provincie blijkt alleen mogelijk door middel van ondertekening van een zogenoemde 'afstandsverklaring'. Die moet afgegeven worden door de Houdstermaatschappij Fondsen Overijssel (HFO), zo krijgt Eddy van Hijum op 30 augustus van zijn ambtenaren te horen. Op 7 punten wijkt de lening aan Lithium Werks af van het investeringsreglement, krijgt Van Hijum voorgelegd. Punt 4: 'Er is op dit moment nog geen gevalideerd ondernemingsplan.' Waarmee helder wordt verwoord wat Prins maanden later in een gesprek met De Twentsche Courant Tubantia maar niet over zijn lippen kan krijgen: Oost NL besloot over de lening van 7,5 miljoen aan Lithium Werks, zonder dat er een ondernemingsplan lag.
Onder meer om die reden doet directeur Richard Zwart van HFO moeilijk over de afstandsverklaring, die in het jargon een 'waiver' wordt genoemd. In een eerste concept van de waiver staat het ontbreken van een ondernemingsplan gewoon genoemd. 'Het niet hebben van een gevalideerd ondernemingsplan kan gevoelig liggen', krijgt Van Hijum te horen van zijn ambtenaren. 'Als Oost NL en de investeringscommissie echter een positief advies geven over de casus, dan kan dat eventueel gezien worden als een positief ondernemingsplan. Om dit goed te beoordelen hebben we op dit moment te weinig informatie', staat in een advies aan Van Hijum.
Bedrijfsplan
Een dag later ligt er een nieuw concept van de waiver. Daarin wordt het ontbreken van een ondernemingsplan niet meer genoemd. Het besluit van Oost NL over de lening, zonder dat er een bedrijfsplan was, wordt vanaf nu door de provincie gezien als een bedrijfsplan.
De onnavolgbare redenering wordt vervolgens door Van Hijum op 27 februari 2019 in Provinciale Staten verwoord met: "We hebben geen enkele aanleiding te twijfelen over de aanwezigheid van een ondernemingsplan." Zijn alibi is het oordeel van directeur Zwart van de HFO, die op 5 september 2018 de waiver ondertekent, waarin het ontbreken van het bedrijfsplan onvermeld blijft. Zwart, zegt Van Hijum, heeft daarover gemeld dat hij 'op basis van de interactie met Oost NL voldoende vertrouwen had dat er voldoende informatie aanwezig was om een weloverwogen besluit te nemen'.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Lithium Werks
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.
