Je bekijkt nu een artikel uit het archief
Dit artikel is niet geoptimaliseerd voor de huidige 1Twente-website. Hierdoor kan het voorkomen dat de opmaak wegvalt, er media ontbreekt en/of metadata incorrect is.
Nieuws
Enschede
Eerste openluchtzwembad van Enschede: 'Pa, wat doow met dat gat?'
Deze zomer is het 85 jaar geleden dat Enschede zijn eerste openluchtzwembad kreeg. Met dank aan aannemer Mees Joostens, die aan de Keppelerdijk zand afgroef voor de fundering van de Gronausestraat. Zijn kleinzonen Henk (97) en Herman (82) weten nog alles van die geschiedenis.
Henk Joostens weet het nog goed. Hij was een jaar of 12 toen zijn opa tussen Het Lindenhof en de Duitse grens het grondwerk verrichtte voor de nieuwe Gronausestraat. Op woensdagmiddag was hij vrij van school en dan hield hem niets meer thuis. "Ik liep van de Perikweg naar de zandafgraving aan de Keppelerdijk", vertelt de 97-jarige. Er was een smalspoor aangelegd om het zand met lorries naar de plek van bestemming te vervoeren. Henk mocht mee op de kleine locomotief, waar je dwars op kon zitten. "Ik ging liever naar de trein dan naar voetbal", zegt Henk. "Opa vond het goed."
Voorrecht
Herman Joostens heeft hij de aanleg van de Gronausestraat in 1932 en 1933 niet meegemaakt. Des te meer geniet hij van de herinneringen van zijn vijftien jaar oudere neef Henk. "Wat is dit een enorm voorrecht dat Henk hier nog over kan vertellen", zegt Herman. "Niemand weet dit meer." Jan Brummer van de Stichting Historische Sociëteit Enschede Lonneker (SHSEL) is er al even blij mee. "Wij willen de verhalen van de stad ophalen. Daarom is het zo geweldig dat Henk er ooggetuige van is geweest."
Joostens vervoerde het zand in die tijd met twee treinen vanaf de Keppelerdijk naar de Gronausestraat: een smalspoorlocomotief van het merk Montania met benzol als brandstof en een kolengestookte stoomlocomotief. Deze werd in de oorlog door de Duitse bezetters gevorderd en in Frankrijk ingezet. De kleine locomotief stond nog jaren op de plas van Joostens aan de Javastraat, met de sleutel nog in het contactslot. Sinds 2015 is hij bij Jan Keppels in Losser. Een aantal enthousiaste liefhebbers knapt de locomotief op en hoopt dat deze in de loop van 2019 weer kan rijden.
Gezin
Mees Joostens, geboren in 1870, was een markant figuur. Hij was afkomstig uit Hoogezand en leerde bij werkzaamheden aan het kanaal in Vriezenveen zijn vrouw Maria Bavelaar kennen. Samen met aannemer Trebbe kwamen ze naar Twente. In Enschede betrokken ze een huis aan de Spelbergweg, waar ze ook een café runden. Het echtpaar kreeg twaalf kinderen. Vijf zonen gingen aan de slag in het bedrijf van hun vader. Later verhuisden ze naar de Perikweg en begin jaren 30 naar de Javastraat.
Door de zandafgraving ontstond aan de Keppelerdijk een enorm gat, dat zich spontaan met wel- en grondwater vulde. "Opa was klein, zijn zonen hartstikke groot", vertelt Herman Joostens. "Ze stonden met z'n allen naar de plas te kijken. 'Pa, wat doow met dat gat?', vroeg een van hen. Onze grootvader had een behoorlijk charisma en was nogal een paternalistisch mannetje. Hij sprak geen plat, maar altijd Nederlands. 'Daar maken we een zwembad van!', zei hij. Niemand die hem kon tegenspreken."
Klein Zandvoort
En zo opende op 1 juli 1933 Klein Zandvoort zijn deuren, het eerste openluchtzwembad van Enschede. De gemeente verleende de vergunning mede om hygiënische redenen. Joostens zou er op toezien dat zich in de buurt van het water geen ratten konden nestelen. Die de besmettelijke ziekte van Weil zouden verspreidden, die in die tijd veelvuldig voorkwam bij mensen die in open water zwommen.
Het zwembad, met een wateroppervlak van zo'n 13.000 vierkante meter, was onderverdeeld in een ondiep bad en twee diepe baden. Joostens bouwde een springtoren met twee planken, 36 kleedhokjes, urinoirs en acht wc's. Klein Zandvoort of 'bad Joostens' was een begrip in de wijde omgeving, zegt Jan Brummer van de SHSEL, zeker in Dolphia en Glanerbrug. "Ze gingen allemaal naar de Keppelerdijk." Er werd gemengd gezwommen, dat was een bijzonderheid voor die tijd.
Voorrecht
Herman Joostens heeft hij de aanleg van de Gronausestraat in 1932 en 1933 niet meegemaakt. Des te meer geniet hij van de herinneringen van zijn vijftien jaar oudere neef Henk. "Wat is dit een enorm voorrecht dat Henk hier nog over kan vertellen", zegt Herman. "Niemand weet dit meer." Jan Brummer van de Stichting Historische Sociëteit Enschede Lonneker (SHSEL) is er al even blij mee. "Wij willen de verhalen van de stad ophalen. Daarom is het zo geweldig dat Henk er ooggetuige van is geweest."
Joostens vervoerde het zand in die tijd met twee treinen vanaf de Keppelerdijk naar de Gronausestraat: een smalspoorlocomotief van het merk Montania met benzol als brandstof en een kolengestookte stoomlocomotief. Deze werd in de oorlog door de Duitse bezetters gevorderd en in Frankrijk ingezet. De kleine locomotief stond nog jaren op de plas van Joostens aan de Javastraat, met de sleutel nog in het contactslot. Sinds 2015 is hij bij Jan Keppels in Losser. Een aantal enthousiaste liefhebbers knapt de locomotief op en hoopt dat deze in de loop van 2019 weer kan rijden.
Gezin
Mees Joostens, geboren in 1870, was een markant figuur. Hij was afkomstig uit Hoogezand en leerde bij werkzaamheden aan het kanaal in Vriezenveen zijn vrouw Maria Bavelaar kennen. Samen met aannemer Trebbe kwamen ze naar Twente. In Enschede betrokken ze een huis aan de Spelbergweg, waar ze ook een café runden. Het echtpaar kreeg twaalf kinderen. Vijf zonen gingen aan de slag in het bedrijf van hun vader. Later verhuisden ze naar de Perikweg en begin jaren 30 naar de Javastraat.
Door de zandafgraving ontstond aan de Keppelerdijk een enorm gat, dat zich spontaan met wel- en grondwater vulde. "Opa was klein, zijn zonen hartstikke groot", vertelt Herman Joostens. "Ze stonden met z'n allen naar de plas te kijken. 'Pa, wat doow met dat gat?', vroeg een van hen. Onze grootvader had een behoorlijk charisma en was nogal een paternalistisch mannetje. Hij sprak geen plat, maar altijd Nederlands. 'Daar maken we een zwembad van!', zei hij. Niemand die hem kon tegenspreken."
Klein Zandvoort
En zo opende op 1 juli 1933 Klein Zandvoort zijn deuren, het eerste openluchtzwembad van Enschede. De gemeente verleende de vergunning mede om hygiënische redenen. Joostens zou er op toezien dat zich in de buurt van het water geen ratten konden nestelen. Die de besmettelijke ziekte van Weil zouden verspreidden, die in die tijd veelvuldig voorkwam bij mensen die in open water zwommen.
Het zwembad, met een wateroppervlak van zo'n 13.000 vierkante meter, was onderverdeeld in een ondiep bad en twee diepe baden. Joostens bouwde een springtoren met twee planken, 36 kleedhokjes, urinoirs en acht wc's. Klein Zandvoort of 'bad Joostens' was een begrip in de wijde omgeving, zegt Jan Brummer van de SHSEL, zeker in Dolphia en Glanerbrug. "Ze gingen allemaal naar de Keppelerdijk." Er werd gemengd gezwommen, dat was een bijzonderheid voor die tijd.
Vissen
Herman en Henk Joostens weten nog dat ze ook hebben gevist in Klein Zandvoort. "Op zondagmorgen, samen met met mijn ooms en broers", aldus Herman. "Allemaal karpers zaten erin. En lekker dat die dingen waren. Er zat geen grondsmaak aan, omdat het water zo zuiver was." Hij herinnert zich ook nog de dansvloer op het terrein. "Op zondagmiddag of op feestdagen kwamen regelmatig orkestjes spelen en dan werd er gedanst."
In de jaren na de Tweede Wereldoorlog werd het steeds moeilijker om aan eisen van de Gemeentelijke Geneeskundige- en Gezondheidsdienst te voldoen. De gemeente weigerde subsidie te geven voor renovatie. Daarop werd het bad in 1956 gesloten. In 1962 ging het zwembad weer open als onderdeel van het recreatiecentrum Klein Zandvoort.
Aan het begin van de jaren 70 liep het aantal zwemmers zodanig terug dat de openstelling niet meer rendabel was. Het bad was alleen nog voor kampeerders toegankelijk, ondanks felle protesten van bewoners uit Glanerbrug, Dolphia en Velve-Lindenhof. Uiteindelijk kreeg de wijkraad Glanerbrug zijn zin. Die pleitte ervoor om de gemeentelijke subsidie aan Klein Zandvoort in een nieuw instructiebad in Glanerbrug te steken.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: SHSEL
Herman en Henk Joostens weten nog dat ze ook hebben gevist in Klein Zandvoort. "Op zondagmorgen, samen met met mijn ooms en broers", aldus Herman. "Allemaal karpers zaten erin. En lekker dat die dingen waren. Er zat geen grondsmaak aan, omdat het water zo zuiver was." Hij herinnert zich ook nog de dansvloer op het terrein. "Op zondagmiddag of op feestdagen kwamen regelmatig orkestjes spelen en dan werd er gedanst."
In de jaren na de Tweede Wereldoorlog werd het steeds moeilijker om aan eisen van de Gemeentelijke Geneeskundige- en Gezondheidsdienst te voldoen. De gemeente weigerde subsidie te geven voor renovatie. Daarop werd het bad in 1956 gesloten. In 1962 ging het zwembad weer open als onderdeel van het recreatiecentrum Klein Zandvoort.
Aan het begin van de jaren 70 liep het aantal zwemmers zodanig terug dat de openstelling niet meer rendabel was. Het bad was alleen nog voor kampeerders toegankelijk, ondanks felle protesten van bewoners uit Glanerbrug, Dolphia en Velve-Lindenhof. Uiteindelijk kreeg de wijkraad Glanerbrug zijn zin. Die pleitte ervoor om de gemeentelijke subsidie aan Klein Zandvoort in een nieuw instructiebad in Glanerbrug te steken.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: SHSEL
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.
