Eerste kwaakconcerten al te horen in Twente

Het bleef dit voorjaar lang stil in regelmatig met een laagje ijs bedekte vennen, venen, poelen, vijvers en sloten. Menig kikker of pad draaide zich de afgelopen weken in de beschutte winterschuilplaats nog eens om. Te koud om er op uit te trekken.

Maar door de stijgende temperaturen en periodiek een fris buitje regen is de afgelopen week de massale trek naar de paarplaatsen dan toch begonnen. En zijn nu ook de eerste kwaakconcerten te horen van kikkers en padden. Menig vijverbezitter meldt trots de eerste kikkers die in het water rondspetteren of het bij tijd en wijle collectief op een kwaken zetten.

In een mum van tijd wordt op een zonnig, ondiep plekje in de vijver al dril afgezet; kikkers laten er bij mooi weer geen gras over groeien. In de meeste gevallen zijn in tuinvijvers bruine kikkers te zien. Ze zijn wel schuw, bij naderend gevaar duiken ze snel onder water. Op afstand, met geduld en omzichtigheid, zijn ze goed te observeren.

BrommendDe bruine kikker is in Twente en de Achterhoek de algemeenste kikkersoort. De mannetjes produceren een diep, wat brommend gekwaak. Het volume is bescheiden en alleen op korte afstanden goed hoorbaar. Ze komen overal voor, in tuinvijvers, maar ook in vennen, poelen en sloten, soms is zelfs een plas water in een weiland al genoeg voor de voortplanting.

Voor het afzetten van de eitjes nemen de vrouwtjes niet veel tijd. Binnen vier dagen is het gepiept. De periode van paring en eiafzetting is sterk afhankelijk van het weer: in een heel zacht voorjaar al vroeg in maart, maar bij koud weer tot in april. De eerste kleine, op het land rondspringende bruine kikkertjes worden soms al in april en mei gezien, maar de meeste vanaf juni.

HeikikkerAanzienlijk minder algemeen is de heikikker, die sterk op de bruine kikker lijkt. Deze kikker komen we in Twente en de Achterhoek vrijwel uitsluitend in heidevennen en hoogvenen tegen. Belangrijke gebieden zijn onder meer het Vragender- en Korenburgerveen in Lichtenvoorde/

Winterswijk, Engbertsdijksvenen (Vriezenveen), Haaksbergerveen, Wierdense Veld en Bergvennen (Lattrop). Ook bij de heikikkers is de paartijd en de periode van eiafzetting extreem kort, vaak maar enkele dagen. Juist in die tijd zijn bruine kikker en heikikker voor iedereen gemakkelijk te onderscheiden, omdat de meeste mannetjes van de heikikker op deze hoogtijdagen blauw kleuren en dan dag en nacht kwaken.

BedreigingDe kortstondige blauwkleuring van de heikikkermannetjes vormt ook een bedreiging. Dit fenomeen trekt de laatste jaren zoveel belangstelling, dat op sommige plaatsen, zoals het Haaksbergerveen en Engbertsdijksvenen, de kikkers onder de voet dreigen te worden gelopen door horden natuurfotografen. Op afstand, vanaf wandelpaden fotograferen is natuurlijk geen probleem, maar wie met lieslaarzen door het veen banjert voor dat ene kiekje van een blauwe kikker, verstoort wel het complete leefgebied van heikikkers en tal van andere kwetsbare diersoorten. En mist bovendien de kwaakconcerten die heikikkers alleen laten horen als ze met rust worden gelaten.

PadVeel algemener, maar bepaald geen concertkwaker, is de gewone pad. Ook gewone padden zijn te vinden in tuinvijvers, maar eigenlijk overal waar wat ondieper water beschikbaar is. Padden kunnen al heel vroeg op de paringsplaatsen zijn, soms al vanaf eind februari of begin maart. De mannetjes produceren een zwaar grommend geluid, met tussendoor een hoog en luid tuuk-tuuk-tuuk-geluid, dat meer aan een vogel dan aan een pad doet denken. Ze roepen soms hele nachten door.

In tegenstelling tot kikkers produceren padden geen dril aan het wateroppervlak, maar leggen ze onder water eitjes in snoeren. Misschien is het voortplantingssucces in waterpartijen met veel vis daardoor groter dan dat van kikkers.

De kikkersoorten met luide koorzang zijn in Oost-Nederland al wel hier en daar gezien, maar nog niet massaal in het water present. De zeldzame boomkikker kan collectief en met luid schetterende solisten heel wat decibellen produceren op zachte voorjaarsavonden. De concerten staan geprogrammeerd voor eind april en mei. Sommige natuurorganisaties in de regio organiseren in deze periode excursies om de boomkikkers te beluisteren.

Groene kikkerOok voor de groene kikkers moet de muzikale tijd nog aanbreken. Er zijn drie soorten in Twente en de Achterhoek, van zeldzaam tot algemeen, die voor leken moeilijk van elkaar zijn te onderscheiden. Vanaf eind deze maand, in mei en tot in juni zijn groene kikkers te horen met soms oorverdovende concerten, vooral op avonden met zomerse temperaturen. Groene kikkers verblijven veel langs oevers, maar zijn schuw. Bij het minste onraad verdwijnen ze met een flinke sprong onder water.

MenulijstDe alertheid van kikkers voor gevaar geldt zeker niet alleen voor menselijke activiteit. Kikkers staan op de menulijst van veel dieren. Niet alleen als tussendoortje van de inmiddels in Twente overal weer broedende ooievaars, maar ook van adders, snoeken, buizerds, steenuilen, blauwe reigers, futen en de kleine kikkertjes van libellenlarven, waterkevers en zelfs ijsvogels. Het is dan ook niet uitzonderlijk dat een concert abrupt stopt alsof de stekker uit de radio is getrokken. Dan vliegt een reiger over of is een vos nabij en is het als kikker verstandiger om je even stil te houden en weg te kruipen.

© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede - Foto: Carlo ter Ellen